Ahaztutako Gaitxotasun Tropikalak

Saharaz Hegoaldeko Afrikako landa-eremuetako populazio pobretuetan, gaixotasun infekziosoak daude, eta Artatu Gabeko Gaixotasun Tropikalak (AGGT) deitzen zaie.

Ez dira arretarik gabekotzat hartzen tratamendurik ez dutelako edota horiek prebenitzeko zer ekintza egin ez dakitelako, baizik eta ahaztutako gaixotasunak direlako. Pobrezia, baztertzea, irisgarritasun zaila,… medio, behar duten arreta ez dute jasotzen.

Anesvad Fundazioan, OMEren jarraibideen ildotik lan egiten dugu; era horretan, eremu endemikoetan kontrol-neurriak integratzea sustatzen dugu  eta sektoreen arteko esku-hartzeak indartzen ditugu. Horrela, hobeto kontrola dezakegu agente patogenoen bidezko transmisioa; hala nola, parasitoak, bakterioak, onddoak, toxinak eta birusak.

Artatu Gabeko Gaixotasun Tropikal nagusiek larruazaleko asaldurak eragin ohi dituzte, izan dituztenen larruazalean markak utziz.

Gaixotasunaren oroitzapena bizitza osorako.

Marka horiek, nahiz eta kasu askotan gainditze-seinalea izan arren, Togo, Ghana, Benin edo Boli Kostan, biztanleriaren isolamendu- eta estigmatizazio-arriskua ekartzen dute. Deformazioak, ezintasunak, mugitzeko zailtasunak,… Arazo horiek zuzentzeko kirurgia behar izan daiteke, edota, garaiz tratatzen ez badira, heriotza ekar dezakete.

Funtsezkoa da larruazaleko zeinuak ulertzea, goiz diagnostikatzea eta pazienteak tratatzea, erabat sendatu ahal izateko eta barruko organoetan edo beste sistema batzuetan nahasmendu handiagoak saihesteko atea izango baita.

Gainera, marka eta gaixotasun horiek errotik ekidin daitezke; izan ere, kutsatzen dira, besteak beste, kaltetutako komunitateetan zaila delako osasun publikoko zerbitzuetara jotzea eta edateko ura, higienea eta saneamendua izatea. Baina artatu gabeko gaixotasunak, populazioak, pertsonak bizitzak direnez, ez dute lehentasunezko traturik jasotzen mundu-mailako osasun-programen edo finantzaketaren eskutik.

149 herrialdetan, mila milioi pertsona baino gehiago daude 20 AGGTetako baten eraginpean. Hori dela-eta, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) argitaratutako ibilbide-orri batean, 2030ean %90 murrizteko konpromisoa hartu du.

• Mycobacterum ulcerans bakterioak eragindako infekzio ezgaitzailea da.
• Ez dakigu nola transmititzen den, baina ur geldi eta osasungaitzekin lotzen da. 
• Klima tropikaleko 33 herrialdetan dago, eta kontzentrazio handia du Afrika Mendebaldean eta Erdialdean.
• Paziente gehienak Saharaz hegoaldeko Afrikako haurrak dira.
• Sendatzeko, aste batzuetako medikazioa eta zaurien zainketa behar dira. Kasu larrietan, ehun-mentuak eta kirurgia egiten dira.
• Antibiotikoekin tratatzea merkea eta eraginkorra da, baina garaiz tratatzen ez bada, morbilitate, estigma eta desgaitasuneko arazoak sor ditzake.

• Hansenen gaixotasuna bezala ere ezagutzen da.
• Tratamendurik jaso ez duen pertsona infektatu batekin gertuko kontaktua izatean transmititzen den bakterio batek eragiten du.
• Sintomen artean, larruazaleko orbanak, sentsibilitatea galtzea eta giharrak ahultzea daude, eta desgaitasun iraunkorra eragin dezake.
• Legenarra hainbat sendagai konbinatuta senda daiteke; gainera, goiz diagnostikatuz gero, desgaitasunak prebenitzen lagun dezake.

• Gaixotasun infekzioso eta desitxuratzailea da, sifilisaren bakteriotik hurbil dagoen bakterioak eragindakoa.
• Kutsatutako pertsona batekin larruazaleko lesio txikiak zuzenean ukituz transmititzen da.
• 15 urtetik beherako haurren %75-80ak izaten du; larruazalari, hezurrei eta kartilagoei eragiten die, desgaitasuna sortuz garaiz tratatzen ez bada.
• Azitromizinaren ahoko dosi bakar batekin sendatzen da; hau da, edozein farmaziatan aurkitzen dugun antibiotikoa, 4,50 euro baino gutxiago balio duena.
• Desagerrarazita egon liteke, baina ez dago baliabide nahikorik.

• Filaria izeneko parasitoak eltxoen bidez transmitituta sortzen da.
• Gaur egun, 73 herrialde gaixotasun horren endemikoak dira.
• Filariak sistema linfatikoan ugaltzen dira, eta infektatutako pertsonaren odoletik zirkulatzen duten larbak sortzen dituzte.
• Hipertrofia sor dezake gorputz-adarretan, mina, desgaitasun larria eta estigma soziala eragitearekin batera.
• Kimioterapia prebentiboa da tratamendurik eraginkorrena hedapena geldiarazteko.

• Gineako harraren gaixotasuna bezala ere ezagutzen da.
• Parasito batek eragiten du; infektatutako arkakusoak dituen eta geldituta dagoen uraren bidez kutsatzen da.
• Sintomen artean, larruazaleko baba mingarriak, sukarra eta giltzadurako mina daude. Gaixotasun baliogabetzailea da, eta epe luzera desgaitasuna eragin dezake.
• Desagerrarazteko zorian dago. 2020an, 27 giza kasu jakinarazi ziren.
• Ez dago gaixotasuna prebenitzeko txertorik, ez eta gaixotasuna tratatzeko botikarik ere, baina uren saneamenduan eta higienean oinarritutako prebentzio-estrategiek gaixotasuna puntu honetara eraman dute.

• Parasitoa duten harea eltxoen eta eulien ziztadaren bidez transmititzen da.
• Leishmaniasiaren hiru forma nagusi daude: azalekoa, mukokutaneoa eta erraietakoa.
• Desgaitasuna eta desfigurazioa eragin ditzake epe luzera.
• Urtero, 700.000tik milioi 1 kasu berrira arte gertatzen direla kalkulatzen da. Tratatu eta senda daiteke, eta tratatzeko eta sendatzeko, gainera, botika eraginkorrak badira, baina batzuetan erabiltzeko zailak dira.

• Gaixotasun bakterianoa edo fungikoa, kronikoa eta suntsitzailea azalarentzat, larruazalpeko ehunentzat eta hezurrentzat.
• Sintomen artean, larruazalean hantura-masa, mina, ultzerazioa eta zorne-jariaketa aurkitzen dira.
• Tratatzen ez bada, anputazioa edo desgaitasuna gerta daitezke.
• Ez dakigu zer karga duen mundu-mailan, baina gaixotasun endemikoa da Afrikan, Latinoamerikan, Asian eta Europan, bereziki urtaro euritsu laburrak eta urtaro luze lehorrak dituzten eremuetan, zuhaixka arantzatsuak hazten laguntzen baitute.
• Tratamendua luzea da, bigarren mailako efektu mordoa ditu, garestia da, ezin da eskuratu eremu endemikoetan eta, batez ere, desegokia izan ohi da.

• Ibaien itsutasuna ere esaten zaio.
• Infektatutako euli beltzek transmititzen duten parasito baten infekzioak eragiten du.
• Sintomen artean, larruazaleko afekzio desfiguratzaileak eta itsumendua daude, eta hori iraunkorra izatea irits daiteke.
• Kasuen %99 Saharaz Hegoaldeko Afrikako 31 herrialdetan gertatzen dira.
• Ikerketa baten arabera, 2017an, infektatutako 14,6 milioi pertsonak larruazaleko afekzioa zuten eta 1,15 milioik ikusmena galdu zuten.
• Estrategia nagusi gisa, ivermectina masiboki administratzen da, urtean behin, 10 eta 15 urte arteko denboraldian.

• Sarna azaleko gaixotasun bat da, eta akaro batek eragiten du. Pertsonatik pertsonara transmititzen da larruazalaren kontaktu zuzenaren bidez.
• Parasito horiekin lotutako gaixotasunen artean, pedikulosia (zorrien infestazioa), tungiasia (arkakusoen infestazioa) eta azaleko miasia (eulien infestazioa) daude, besteak beste.
• Mina, bigarren mailako hanturak eta beste sintoma batzuk eragin ditzakete.
• Badira tratamendu eraginkorrak, baina ez dituzten parasitoen larbak hiltzen.
• Mundu osoan, 200 bat milioi pertsonak sarna dutela uste da.

• Bilharziasia bezala ere ezagutzen da.
• Harren bidezko infekzioarengatik gertatzen da, eta parasitoaren larbekin kutsatuta dagoen ur gezarekin kontaktuan jartzean transmititzen da.
• Sintomen artean, azkura larruazalean, sabeleko mina eta beherakoa aurkitzen dira, eta, epe luzera, gibeleko, giltzurrunetako eta biriketako kaltea eragin dezake.
• Eskistosomiasia kontrolatzeko, kasu-kopurua murriztu behar da biztanleria aldizka eta eskala handian tratatuta tratamendu eraginkor, seguru eta kostu baxukoarekin. Hala ere, kalkulatzen da 2021ean 75,3 milioi lagun baino gehiagok jaso zutela tratamendua, baina gutxienez 251,4 milioik behar zuten.

• Chagas-en gaixotasuna
• Trakoma
• Teniasia eta zistizerkosia
• Dengea eta chikungunya
• Ekinokokosia
• Trematodiasia
• Giza tripanosomiasi afrikarra
• Sugearen hozkada bidezko pozoitzea
• Amorrua
• Lurzoruak transmititutako helmintiasia